Το Ισλαμικό Κράτος θα επιζήσει

Του Cole Bunzel

Μετάφραση: Στέργιος Σεβαστιάν 

Πώς επηρεάζουν οι εδαφικές απώλειες του Ισλαμικού Κράτους το τοπίο του υπερεθνικού σουνιτικού τζιχαντισμού; Πολλοί πιστεύουν ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν ριζοσπαστικό μετασχηματισμό: Ίσως η ζημιά στο brand του Ισλαμικού Κράτους να είναι τόσο σοβαρή, ώστε η Αλ Κάιντα να επαναβεβαιωθεί ως ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης του κινήματος της τζιχάντ ή ίσως οι δύο ομάδες να παραμερίσουν τις διαφορές τους και να αναζητήσουν μια προσέγγιση, για να κρατήσουν τη φλόγα της τζιχάντ ζωντανή.

Αυτές οι προβλέψεις - ενός θριάμβου της Αλ Κάιντα ή μιας συγχώνευσης των τζιχαντιστών - έχουν γίνει επανειλημμένα κατά το παρελθόν έτος, υπό το πρίσμα της φαινομενικά τελειωτικής παρακμής του Ισλαμικού Κράτους. Ωστόσο, καμία από αυτές δεν έχει ξεκινήσει - και υπάρχουν λόγοι για να παραμείνουμε σκεπτικοί και για τις δύο.

Η πρώτη από αυτές τις προβλέψεις βασίζεται στην υπόθεση ότι η Αλ Κάιντα είναι ισχυρή, ανθεκτική και καθοδηγούμενη από μια συνετή στρατηγική, για να κερδίσει τους πληθυσμούς και να ανατρέψει τις τοπικές συγκρούσεις προς τους δικό της όφελος. Αλλά πόσο ακριβής είναι αυτή η εικόνα; Βεβαίως, η Αλ Κάιντα εξακολουθεί να ασκεί κάποιο έλεγχο σε ένα δίκτυο θυγατρικών, από τη Βόρεια Αφρική έως την Ινδία. Αλλά πρόσφατα έχασε το ισχυρότερο και πιο επιτυχημένο παρακλάδι της, το Μέτωπο Nusra της Συρίας (γνωστό τώρα ως Hayat Tahrir al-Sham), το οποίο θεωρήθηκε ως η επιτομή αυτής της στρατηγικής καρδιάς-μυαλού.

Όταν το μέτωπο της Nusra απέκοψε τους δεσμούς με την μητρική οργάνωση τον Ιούλιο του 2016, σε πολλούς φάνηκε ως ένα τέχνασμα. Αλλά αργότερα προέκυψε ότι ο ηγέτης της Αλ Κάιντα, Ayman al-Zawahiri, δεν είχε συμβουλεύσει και δεν ενέκρινε ότι συνέβη. Αυτό ακολούθησε την απώλεια της Αλ Κάιντα, μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, της πρώην θυγατρικής της στο Ιράκ, του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ, το οποίο συνέχισε να επανασυστήνεται και να ανακυρήσσει το χαλιφάτο. Κανένα από αυτά δεν μιλάει για μια ευφυή μακροπρόθεσμη στρατηγική.

Και μετά υπάρχουν οι εμφανώς φθίνουσες τρομοκρατικές ικανότητες της Αλ Κάιντα. Ο Zawahiri εξακολουθεί να επιμένει στις πολυάριθμες δηλώσεις του, ότι η επίθεση στη Δύση παραμένει η κορυφαία προτεραιότητά του. Αλλά πότε ήταν η τελευταία φορά που η Αλ Κάιντα πραγματοποίησε μια μεγάλη επίθεση στη Δύση ή ακόμα και κάτι στην κλίμακα των επιθέσεων στο Μάντσεστερ ή στη Γέφυρα του Λονδίνου; Έχουν περάσει χρόνια. Το Ισλαμικό Κράτος παραμένει πολύ πιο ικανό από αυτή την άποψη.

Η ιδέα μιας συμφιλίωσης των τζιχαντιστών είναι ακόμη πιο δύσκολη να κατανοηθεί, από έναν θρίαμβο της Αλ Κάιντα. Το επίπεδο της αμοιβαίας εχθρότητας μεταξύ του ισλαμικού κράτους και της Αλ Κάιντα δεν μπορεί να μεγαλοποιηθεί. Αυτές οι ομάδες και οι αντίστοιχοι οπαδοί τους αλληλοεξαρτώνται. Οι αξιωματούχοι της Αλ Κάιντα περιγράφουν τους συνομιλητές του IS ως "εξτρεμιστές", "Χαριτζίτες" και "τακφιριστές". Το Ισλαμικό Κράτος, με τη σειρά του, χαρακτήρισε τους πιστούς της Αλ Κάιντα ως «τους Εβραίους της τζιχάντ» και τους πιστούς του ηγέτη των «σούφι» των αιρετικών Ταλιμπάν. Αυτός ο διαχωρισμός είναι απλά αδιαπέραστος. Μπορεί να φαίνεται ότι είναι της πρόσφατης περιόδου, αλλά στην πραγματικότητα έχει τις ρίζες του σε θεολογικές και στρατηγικές διαφορές στον κόσμο της τζιχάντ που πηγαίνουν δεκαετίες πίσω.

Οι τζιχαντιστές, εν συντομία, θα παραμείνουν διαιρεμένοι. Το Ισλαμικό Κράτος, το οποίο κυκλοφορεί με τη μία ή την άλλη μορφή από το 2006, σχεδόν σίγουρα θα επιβιώσει. Το ίδιο ισχύει και για την Αλ Κάιντα. Ούτε πρόκειται να καταπιεί το άλλο (το IS), ούτε θα κάνει αλλαγές.

Ο Cole Bunzel είναι υποψήφιος Ph.D. στο Τμήμα Σπουδών Εγγύς Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και συγγραφέας του βιβλίου «Από Κράτος στα χαρτιά, στο Χαλιφάτο: Η Ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους».