18/7/17

Στην αρχή, ήρθαν για τους Γκιουλενιστές

Του Steven A. Cook
Μετάφραση: Στέργιος Σεβαστιάν 
Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέζησε από την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία πριν από ένα χρόνο, αλλά τα επακόλουθα ήταν άσχημα. Μια εκκαθάριση, την οποία επιτάχυνε το αποτυχημένο πραξικόπημα, άλλα η κυβέρνηση είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα και από τότε κατέστρεψε τη ζωή περισσότερων από 200.000 ανθρώπων και συνεχίζει.
Στα μέσα Απριλίου, η κυβέρνηση διοργάνωσε δημοψήφισμα σχετικά με τις εξουσίες της Προεδρίας. Οι ψήφοι υπέρ του "ναι" επικράτησαν, αλλά οριακά. Παρατηρητές του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη ανέφεραν ότι ήταν άδικο.
Υπάρχουν 177 δημοσιογράφοι στη φυλακή, μεταξύ των οποίων ο Kadri Gursel, δημοσιογράφος ο οποίος έχει φυλακιστεί για περισσότερους από οκτώ μήνες, λόγω σκοτεινών και αντιφατικών ισχυρισμών, ότι είναι υποστηρικτής του Ισλαμιστή κληρικού Fethullah Gulen και του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), μία σαφώς κοσμική τρομοκρατική οργάνωση. Στις 9 Ιουλίου, ο αρχηγός του βασικού κόμματος της αντιπολίτευσης Kemal Kilicdaroglu ολοκλήρωσε μια πορεία 280 μιλίων υπέρ της δικαιοσύνης, σε μία διαμαρτυρία που κατέληξε σε μαζική διαδήλωση. Οι υποστηρικτές του δήλωσαν ότι μια νέα μέρα είχε ξημερώσει στην Τουρκία, αλλά την επόμενη μέρα 72 ακαδημαϊκοί εκκαθαρίστηκαν από τα πανεπιστήμια Bogazici και Medeniyet.
Σε αδρές γραμμές, αυτά είναι τα ζοφερά γεγονότα των τελευταίων 12 μηνών στην Τουρκία. Αλλά ότι έχει συμβεί από τον περασμένο Ιούλιο, είναι μέρος μιας μεγαλύτερης ιστορίας για την τουρκική πολιτική και κοινωνία. Οι ανελέητες εκκαθαρίσεις του Ερντογάν, έχουν κάνει παρατηρητές της Τουρκίας, δημοσιογράφους και πολιτικούς να συζητούν για το πώς έφτασε η χώρα σε αυτό το δυστυχές momentum. Για πολλούς Τούρκους και παρατηρητές, το πρόβλημα είναι ο Ερντογάν και το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) με τον θρησκευτικό του αυταρχισμό. Έχουν δίκαιο, αλλά αυτή η εξήγηση αφορά το παρόν. Η τουρκική πολιτική είχε στιγματιστεί από καταστολή και αίμα, πολύ πριν το ΑΚΡ.
Η εποχή του ΑΚΡ μπορεί να χωριστεί χονδρικώς σε τέσσερις περιόδους. Υπήρξαν τα καλά χρόνια του Ερντογάν, από το 2003 έως το 2007, όταν η Τουρκία ανέλαβε τέσσερα πακέτα συνταγματικών μεταρρυθμίσεων, άρχισαν διαπραγματεύσεις ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η οικονομία αυξήθηκε από 5 έως 9,6%. Ωστόσο, όταν το AKP κέρδισε το 47% της λαϊκής ψήφου το 2007, η δέσμευσή του για μεταρρυθμίσεις αθετήθη και οι αυταρχικές τάσεις του Ερντογάν γινόντουσαν ολοένα και πιο εμφανείς. Μετά τις γενικές εκλογές του Ιουνίου του 2011 και μια ακόμη εκλογική επιτυχία του ΑΚΡ, ο Ερντογάν άρχισε να ακολουθεί μια αλόγιστη πολιτική πόλωσης. Πριν από τις εκλογές, ο Ερντογάν είχε εκκαθαρίσει το ΑΚΡ από την φιλελεύθερη πτέρυγά του και στη συνέχεια απέρριψε οποιεσδήποτε προθέσεις είχε προηγουμένως υποστηρίξει, για μια κοινωνική συναίνεση γύρω από την ατζέντα του ΑΚΡ, διαρρηγνύοντας τον ευρύ συνασπισμό που έφερε το κόμμα στην εξουσία. Αυτά τα λίγα χρόνια αποκόπηκαν από την τελευταία περίοδο, η οποία ξεκίνησε με τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων του Gezi Park το καλοκαίρι του 2013 και έβαλε την Τουρκία στην σημερινή αυταρχική τροχιά.
Σε κάθε στάδιο, φαινόταν ότι ο μετασχηματισμός της Τουρκίας - προς το καλύτερο ή το χειρότερο - ήταν σε εξέλιξη. Αλλά ήταν στην πραγματικότητα; Πόσο βαθιά ο Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα του άλλαξαν πραγματικά την τουρκική πολιτική και κοινωνία;
Το AKP έχει αναμφισβήτητα αφήσει το σημάδι του, αλλά αφήνοντας στην άκρη τις ιδιαιτερότητες του κόμματος και του ηγέτη του, υπάρχουν κάποιες ομοιότητες μεταξύ της σημερινής εποχής και των προηγούμενων. Ένα μεγάλο μέρος της γοητείας του Ερντογάν σε πολλούς Τούρκους, είχε να κάνει με τη βούλησή του να υπονομεύσει τις αυταρχικές δομές του τουρκικού κράτους εθνικής ασφάλειας, που η κεμαλική ελίτ χρησιμοποίησε για να καταστείλει τους αντιπάλους της. Αντ'αυτού, απλώς αντικατέστησε τους παλιούς αυταρχικούς θεσμούς με τους δικούς του, εκφοβίζοντας και καταστρέφοντας τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα πανεπιστήμια και το στρατό, ενώ διώκονταν μεμονωμένοι δημοσιογράφοι, ακαδημαϊκοί, Κούρδοι πολιτικοί, αστυνομικοί και στρατιωτικοί αξιωματούχοι και οπαδοί του Gulen. Καθώς ο Ερντογάν κυνηγούσε τους αντιπάλους του, απολάμβανε σταθερά μιας υποστήριξης και όχι μόνο από τη μεγάλη εκλογική του περιφέρεια. Για τους υπόλοιπους, υπήρχε η φυλακή, ανεξάρτητα από την έλλειψη της δέουσας διαδικασίας ή κάτι που έμοιαζε με δικαιοσύνη.
Αυτό είναι απόλυτα συνεπές με αυτό που υποστηρίζει ο Peter Balakian στα απομνημονεύματά του, Black Dog of Fate. Αναζητώντας μια εξήγηση για την τουρκική άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων του 1915, γράφει: “Για μένα είναι πλέον σαφές ότι η Τουρκία δεν έχει μόνο μια κουλτούρα σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά ένας τόπος που δεν έχει κανέναν μηχανισμό κριτικής αυτοαξιολόγησης."
Ο θυμός του Balakian είναι δικαιολογημένος, αν και ίσως “ζωγραφίζει με πολύ μεγάλο πινέλο”. Υπάρχουν πολλοί Τούρκοι που θέλουν να ρίξουν φως σε αυτή την περίοδο και να συμφιλιωθούν με τα εγκλήματα των προ-δημοκρατικών χρόνων, χωρίς να στραφούν σε παραπλανητικές επιτροπές προσεκτικά επιλεγμένων ιστορικών. Η πολιτική και ο εθνικισμός το κατέστησαν αδύνατο - κάτι που δικαιώνει τη διάγνωση του Balakian για το πρόβλημα της άρνησης γενοκτονίας και προσφέρει μια εξήγηση για το πώς έφτασε η Τουρκία στη σημερινή της βαθιά καταπίεση.
Σκεφτείτε την μοίρα της τουρκικής δημοσιογραφίας. Πολλοί δημοσιογράφοι σαπίζουν στη φυλακή, ενώ άλλοι βρίσκονται σε εξορία και εξακολουθούν να ζουν υπό τον φόβο. Τα τουρκικά μέσα μαζικής ενημέρωσης ποικίλαν πάντα ως προς την ποιότητα, αλλά τώρα στη θέση των πραγματικών δημοσιογράφων, συντακτών και αρθρογράφων, είναι άνθρωποι που μπορούν να θεωρηθούν ως στρατιώτες της ενημερωτικής εκστρατείας του ΑΚΡ. Αυτή η λυπηρή κατάσταση των πραγμάτων συνδέεται με την απροθυμία πολλών ελίτ της Τουρκίας να ασχοληθούν με τον αυτο-προβληματισμό. Πριν από χρόνια, όταν ο Ερντογάν άρχισε βάζει τις φυλακίσεις εχθρικών δημοσιογράφων στην ατζέντα του, άλλοι δημοσιογράφοι, συντάκτες και αρθρογράφοι φιλικοί προς αυτόν και το κόμμα του, ιδίως οι σύμμαχοί του στη συνέχεια Γκιουλενιστές, τον αποθέωναν.
Μετά από μια καταστροφή στις σχέσεις μεταξύ Γκιουλέν και Ερντογάν το 2013, η κυβέρνηση άρχισε να καταστρέφει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η παράδοση εφημερίδων και τηλεοπτικών σταθμών στα χέρια διορισμένων από την κυβέρνηση αποδεκτών, δεν αντιμετωπίστηκε με οργή, αλλά μάλλον με κάτι σαν ευθυμία, από εκείνους που υποκρίνονται ότι υπερασπίζονται το κράτος δικαίου και τη δημοκρατία. Οι αντίπαλοι των Γκιουλενιστών - όπως οι ίδιοι οι Γκιουλενιστές, σε μια πρότερη εποχή - επέλεξαν την εκδίκηση αντί της σωστής διαδικασίας, μη βλέποντας τους κινδύνους που αυτή θα επέφερε στην πολιτική εξέλιξη της Τουρκίας.
Η κυβέρνηση και οι υποστηρικτές της έκαναν το ίδιο λάθος τον περασμένο Ιούλιο, αμέσως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Πριν ξεκινήσει η έρευνα, οι Τούρκοι αξιωματούχοι κατέληξαν σε μιας σειρά γεγονότων, που φαινόταν να δέχονται χωρίς αμφισβήτηση εκατομμύρια Τούρκοι. Πολλοί από τους καλύτερους και ευφυέστερους της Τουρκίας - τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό - δέχτηκαν την εκδοχή των γεγονότων του Ερντογάν, κάτι που δεν ήταν ποτέ πρόθυμοι να κάνουν. Υπήρχε αναμφισβήτητα ένα αίσθημα δικαιοσύνης, όταν οι φερόμενοι πραξικοπηματίες (όλοι θεωρήθηκαν Γκιουλενιστές) συλλαμβάνονταν μετά από μια νύχτα βίας, που περιείχε τη δολοφονία περισσότερων από 250 ανθρώπων και τον βομβαρδισμό της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης. Αλλά η μανιώδης εκκαθάριση που ακολούθησε, παγίδευσε πάνω από 200.000 ανθρώπους, καταστρέφοντας τη ζωή τους και εκείνες των οικογενειών τους. Πού είναι η δικαιοσύνη σε αυτό;
Φυσικά, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η πρόσφατη Πορεία για τη Δικαιοσύνη, που σύμφωνα με πληροφορίες φέρεται να προσέλκυσε περίπου 1 εκατομμύριο ανθρώπους από τη στιγμή που έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, αντιπροσωπεύει το είδος της αυτο-αξιολόγησης, που ο Balakian θρηνούσε τόσο έντονα επειδή λείπει από την τουρκική κοινωνία. Ήταν σίγουρα μια θετική εξέλιξη και ένας θρίαμβος για τα πρόσωπα της αντιπολίτευσης όπως του Kilicdaroglu. Παρόλο που προηγουμένως δεν μπόρεσε να βάλει τον Ερντογάν σε θέση άμυνας, η πορεία του από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη, υπό το πανό της «δικαιοσύνης», ήταν μία έκλαμψη (τυχαίας) ευφυίας.
Αλλά, ειδωμένη εντός πλαισίου, η εμπνευσμένη πομπή του Kilicdaroglu φαίνεται να είναι τελείως διαφορετική. Ο Kilicdaroglu συμμερίζεται την ευθύνη για την εμβάθυνση του αυταρχισμού της Τουρκίας: Απέσυρε την υποστήριξή του στον Ερντογάν μετά το πραξικόπημα και μέχρι την Πορεία για τη δικαιοσύνη αντιτίθεται με ειλικρίνεια στις εκκαθαρίσεις. Επιπλέον, αποφάσισε να πραγματοποιήσει την πορεία μόνο όταν ένα από τα μέλη του κόμματός του, ο Ένις Μπεμπέρογλου, φυλακίστηκε με μια διάταξη που αναστέλλει την ασυλία των βουλευτών υπό ορισμένες συνθήκες, ιδίως την τρομοκρατία. Όμως, ο Kilicdaroglu και το κόμμα του υποστήριζαν αυτό το μέτρο, το οποίο αρχικά στόχευε Κούρδους πολιτικούς.
Όταν έκανε την θριαμβευτική του ομιλία για την ολοκλήρωση της πορείας στην Κωνσταντινούπολη, ο Kilicdaroglu δεν φαινόταν να ενδιαφέρεται για τη δικαιοσύνη για όλους. Χρησιμοποίησε την ευκαιρία για να καταφερθεί εναντίον των Γκιουλενιστών, με τρόπο παρόμοιο με αυτόν του Ερντογάν. Οι οπαδοί του Γκιουλέν και των Κούρδων τρομοκρατών μπορεί να είναι ένοχοι για διάφορα εγκλήματα, αλλά η Τουρκία υποτίθεται ότι είναι μια χώρα νόμων. Είναι, αλλά αντί για κράτος δικαίου, υπάρχει εξουσία μέσω δικαίου. Είναι προφανές ότι, τόσο οι σημερινοί ηγέτες της χώρας, όσο και η αντιπολίτευση - με βάση τη ρητορική του Kilicdaroglu - δεν διστάζουν να εργαλειοποιούν το τουρκικό νομικό σύστημα για τα δικά τους οφέλη, ανεξαρτήτως συνεπειών.
Η απροθυμία να προβεί σε ενδοσκόπηση δεν είναι αποκλειστική τουρκική ιδιότητα. Βρίσκεται παντού, αλλά στην Τουρκία έχει καλλιεργήσει ένα συγκεκριμένο είδος κυνισμού, υποκρισίας και δογματισμού, που καθιστά δυνατή τη συνεχιζόμενη άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων και τις παθολογίες των περασμένων ετών στην τουρκική πολιτική. Η πολιτική ελίτ της Τουρκίας ορίζεται από την οξεία ευαισθησία της σε οποιαδήποτε προσβολή, είτε πραγματική είτε και φανταστική, και έναν σοβινισμό που απαιτεί από τον κόσμο να θρηνεί για τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος και ταυτόχρονα απορρίπτει τη γενοκτονία και δικαιολογεί τις εκκαθαρίσεις. Αμυνόμενοι έτσι της Τουρκίας με αυτόν τον τρόπο, όμως, αρνούνται την αλήθεια και τη δικαιοσύνη.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Υφίσταται μετριασμός των σχολίων.

- Παρακαλούμε στα σχόλια σας να χρησιμοποιείτε ένα όνομα ή ψευδώνυμο ( Σχόλια από Unknown θα διαγράφονται ).
- Παρακαλούμε να μη χρησιμοποιείτε κεφαλαία γράμματα στη σύνταξη των σχολίων σας.